Người tiểu đường nên ăn gì, kiêng gì?

Vai trò của chế độ ăn trong bệnh tiểu đường

Tiểu đường (đái tháo đường) là bệnh mạn tính xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả. Hậu quả là đường huyết tăng cao, lâu ngày gây tổn thương tim, thận, mắt và thần kinh.

Theo thống kê của Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới (IDF), số ca mắc tiểu đường đang ngày càng gia tăng, đặc biệt ở các nước châu Á, trong đó có Việt Nam.

👉 Một trong những chìa khóa để kiểm soát bệnh chính là chế độ ăn uống hợp lý. Ăn đúng giúp:

Ổn định đường huyết.
Giảm gánh nặng cho tuyến tụy.
Phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu người tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì, kèm theo những lưu ý quan trọng trong dinh dưỡng hằng ngày.

Nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản cho người tiểu đường

Trước khi đi sâu vào danh sách thực phẩm, cần nắm rõ một số nguyên tắc ăn uống:

Ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp: giúp đường huyết tăng chậm, ổn định.
Ăn đủ chất, cân bằng dinh dưỡng: không chỉ kiêng đường mà cần đủ tinh bột, đạm, chất béo tốt và vitamin.
Chia nhỏ bữa ăn trong ngày: thay vì ăn 2–3 bữa lớn, nên chia 4–6 bữa nhỏ để tránh đường huyết dao động mạnh.
Hạn chế tối đa đường tinh luyện và chất béo bão hòa.
Uống đủ nước và kết hợp vận động nhẹ nhàng.

Cần lưu ý chế độ ăn cho người bị bệnh tiểu đường

Người tiểu đường nên ăn gì?

Dưới đây là nhóm thực phẩm tốt cho người tiểu đường, được các chuyên gia khuyến nghị:

Ngũ cốc nguyên hạt

Gạo lứt, yến mạch, bánh mì đen, hạt quinoa.
Chứa nhiều chất xơ hòa tan, giúp làm chậm hấp thu glucose.
Giúp người bệnh no lâu, hạn chế cảm giác thèm ăn.

Rau xanh và củ quả

Các loại rau: bông cải xanh, cải bó xôi, mồng tơi, rau muống, dưa leo.
Củ: cà rốt, bí đỏ, su hào, củ cải trắng.
Giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất, hầu như không làm tăng đường huyết.

Trái cây ít ngọt

Táo, bưởi, cam, dâu tây, thanh long, kiwi.
Cung cấp vitamin C, chất chống oxy hóa, tăng cường miễn dịch.
Lưu ý: nên ăn nguyên quả, hạn chế ép nước vì dễ làm tăng đường huyết nhanh.

Nguồn đạm nạc

Cá, thịt gà bỏ da, thịt nạc thăn, đậu phụ, sữa đậu nành.
Đạm chất lượng cao, ít cholesterol, phù hợp kiểm soát cân nặng.

Chất béo tốt

Dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu hướng dương.
Các loại hạt: hạnh nhân, óc chó, hạt chia, hạt lanh.
Giúp cải thiện mỡ máu, giảm nguy cơ biến chứng tim mạch.

Sữa và chế phẩm từ sữa dành cho người tiểu đường

Sữa tách béo, sữa hạt không đường, sữa chuyên biệt cho bệnh nhân tiểu đường.
Bổ sung canxi, vitamin D và protein mà không gây tăng đường huyết nhiều.

Bổ sung đầy đủ các thực phẩm tốt cho sức khỏe

Người tiểu đường nên kiêng gì?

Bên cạnh những thực phẩm nên ăn, có một số nhóm cần hạn chế hoặc kiêng tuyệt đối:

Đường và thực phẩm nhiều đường

Bánh kẹo, chocolate ngọt, kem, nước ngọt có gas, trà sữa, siro.
Đây là nguyên nhân chính gây tăng đường huyết đột ngột.

Tinh bột tinh chế

Cơm trắng, bún, phở, mì gói, bánh mì trắng.
Nhanh chóng phân hủy thành glucose, làm đường huyết tăng nhanh.

Thức ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ

Gà rán, khoai tây chiên, đồ ăn nhanh.
Giàu chất béo xấu, tăng nguy cơ béo phì và bệnh tim mạch.

Thịt mỡ và nội tạng động vật

Tim, gan, lòng, dạ dày, thịt mỡ.
Chứa nhiều cholesterol, không tốt cho người có nguy cơ biến chứng tim mạch.

Rượu bia và đồ uống có cồn

Làm đường huyết khó kiểm soát, gây hại gan và thần kinh.
Có thể tương tác bất lợi với thuốc điều trị tiểu đường.

Đồ ăn chế biến sẵn, nhiều muối

Xúc xích, thịt hộp, mì ăn liền, đồ ăn đóng gói.
Chứa nhiều muối và chất bảo quản, tăng nguy cơ tăng huyết áp – biến chứng phổ biến ở người tiểu đường.

Thực đơn mẫu cho người tiểu đường

Để anh/chị dễ hình dung, dưới đây là gợi ý thực đơn trong ngày:

Bữa sáng: Cháo yến mạch nấu với sữa không đường + 1 quả táo.
Bữa phụ: 1 nắm hạnh nhân hoặc hạt óc chó.
Bữa trưa: Cơm gạo lứt + ức gà luộc + rau luộc + canh bí xanh.
Bữa phụ chiều: Sữa đậu nành không đường + 1 quả cam.
Bữa tối: Cá hấp + salad rau củ trộn dầu ô liu.
Bữa phụ tối (nếu đói): 1 hộp sữa chua không đường.

Những lưu ý quan trọng trong chế độ ăn của người tiểu đường

Ăn uống điều độ, đúng giờ. Không bỏ bữa, không ăn quá nhiều trong 1 lần.
Theo dõi đường huyết thường xuyên để điều chỉnh khẩu phần.
Tập thể dục đều đặn: đi bộ nhanh, bơi lội, yoga 30 phút mỗi ngày.
Ngủ đủ giấc, hạn chế stress để đường huyết ổn định.
Tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng khi thay đổi chế độ ăn hoặc sử dụng thêm thực phẩm chức năng.

Kết luận

Chế độ ăn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường.

Nên ăn: ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây ít ngọt, đạm nạc, chất béo tốt.
Nên kiêng: đường, tinh bột tinh chế, đồ chiên rán, nội tạng, rượu bia và đồ ăn chế biến sẵn.

👉 Kết hợp chế độ ăn uống khoa học với dùng thuốc theo chỉ định và lối sống lành mạnh sẽ giúp người tiểu đường sống khỏe, phòng ngừa biến chứng lâu dài.