MỠ MÁU CAO – CĂN BỆNH CỦA LỐI SỐNG HIỆN ĐẠI

Nội dung chính

Tổng quan về mỡ máu cao

Mỡ máu cao (hay còn gọi là rối loạn mỡ máu, tăng lipid máu) là tình trạng nồng độ các chất béo trong máu, đặc biệt là cholesterol và triglycerid, vượt quá mức bình thường. Đây là một trong những rối loạn chuyển hóa phổ biến nhất hiện nay, có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường xuất hiện nhiều ở người trung niên và cao tuổi.

Điều đáng lo ngại là mỡ máu cao thường không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Người bệnh chỉ phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc khi gặp biến chứng tim mạch, đột quỵ.

Theo thống kê y tế, tại Việt Nam hiện nay tỷ lệ người trưởng thành bị mỡ máu cao chiếm tới hơn 30%. Nguyên nhân chính đến từ chế độ ăn uống thiếu khoa học, lối sống ít vận động, căng thẳng kéo dài và thói quen sử dụng rượu bia, thuốc lá.

Nguyên nhân gây mỡ máu cao

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng mỡ máu cao, trong đó bao gồm cả yếu tố bẩm sinh và lối sống hàng ngày.

Nguyên nhân do lối sống

Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa: Ăn nhiều thịt đỏ, đồ chiên rán, thức ăn nhanh, nội tạng động vật.
Lạm dụng rượu bia: Uống nhiều rượu bia làm tăng triglycerid và phá hủy chức năng gan.
Ít vận động: Lối sống ngồi nhiều, ít vận động khiến mỡ dư thừa khó được đốt cháy.
Thừa cân, béo phì: Mỡ thừa trong cơ thể là “kho chứa” làm rối loạn lipid máu.
Căng thẳng kéo dài: Stress làm tăng hormone cortisol, ảnh hưởng xấu đến chuyển hóa mỡ.
Hút thuốc lá: Làm giảm HDL (cholesterol tốt) và tăng LDL (cholesterol xấu).

Nguyên nhân do bệnh lý và yếu tố khác

Di truyền, rối loạn chuyển hóa bẩm sinh.
Bệnh tiểu đường, gan nhiễm mỡ, suy giáp.
Người lớn tuổi: quá trình chuyển hóa mỡ giảm dần theo tuổi.
Phụ nữ sau mãn kinh: nội tiết tố thay đổi ảnh hưởng đến nồng độ mỡ máu.

Triệu chứng của mỡ máu cao

Mỡ máu cao thường không có triệu chứng đặc hiệu. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển lâu dài, có thể xuất hiện:

Đau tức ngực, khó thở: dấu hiệu cảnh báo xơ vữa động mạch vành.
Choáng váng, nhức đầu, mệt mỏi: máu lưu thông kém.
Đau, tê bì tay chân: do động mạch bị hẹp.
Ban vàng dưới da (u mỡ vàng): xuất hiện ở mí mắt, khuỷu tay, đầu gối.
Gan to: trong trường hợp mỡ tích tụ quá nhiều.

👉 Chính vì không có biểu hiện rõ rệt, bác sĩ thường gọi mỡ máu cao là “kẻ giấu mặt”.

Biến chứng nguy hiểm

Nếu không kiểm soát kịp thời, mỡ máu cao có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề:

Xơ vữa động mạch: thành mạch dày lên, hẹp lại, gây tắc nghẽn máu.
Nhồi máu cơ tim: do động mạch vành bị tắc nghẽn.
Đột quỵ não: do mạch máu não bị hẹp hoặc vỡ.
Tăng huyết áp: tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu qua mạch bị hẹp.
Bệnh gan nhiễm mỡ, viêm tụy cấp: do triglycerid quá cao.
Suy thận mạn: do tổn thương mạch máu nuôi thận.

👉 Có thể thấy, mỡ máu cao không chỉ ảnh hưởng đến tim mạch mà còn gây hại nhiều cơ quan khác.

Chẩn đoán mỡ máu cao

Để phát hiện mỡ máu cao, cần làm xét nghiệm máu (xét nghiệm lipid máu). Các chỉ số cần quan tâm:

Cholesterol toàn phần: < 5,2 mmol/L (200 mg/dL).
LDL-C (cholesterol xấu): < 2,6 mmol/L (100 mg/dL).
HDL-C (cholesterol tốt): > 1 mmol/L (40 mg/dL).
Triglycerid: < 1,7 mmol/L (150 mg/dL).

Nếu vượt quá ngưỡng trên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng điều trị phù hợp.

Cách phòng ngừa và điều trị mỡ máu cao

Thay đổi lối sống

Ăn uống khoa học:
- Giảm muối và đường, hạn chế đồ chiên xào, nội tạng, thịt đỏ.
- Tăng cường rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên hạt.
- Dùng dầu thực vật (dầu oliu, dầu hạt cải) thay cho mỡ động vật.
Tập thể dục đều đặn: ít nhất 150 phút/tuần, bao gồm đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi, yoga.
Kiểm soát cân nặng: giảm 5–10% cân nặng giúp cải thiện rõ rệt chỉ số mỡ máu.
Ngủ đủ giấc, giảm stress: thiền, yoga, nghe nhạc, nghỉ ngơi hợp lý.
Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.

Điều trị bằng thuốc

Trong trường hợp thay đổi lối sống không đủ hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định thuốc hạ mỡ máu:

Statin: giảm LDL-C.
Fibrat: giảm triglycerid.
Niacin: tăng HDL-C.
Thuốc ức chế hấp thu cholesterol.

⚠️ Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, cần tuân thủ chỉ định và theo dõi của bác sĩ.

Đối tượng cần đặc biệt lưu ý

Người từ 40 tuổi trở lên.
Người có béo phì, tiểu đường, tăng huyết áp.
Người thường xuyên ăn uống nhiều dầu mỡ, uống rượu bia.
Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, đột quỵ.

👉 Khám sức khỏe định kỳ 6–12 tháng/lần là cách tốt nhất để kiểm soát.

Kết luận

Mỡ máu cao là bệnh lý âm thầm nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến đột quỵ, nhồi máu cơ tim và nhiều biến chứng khác. Tuy nhiên, đây là bệnh có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu mỗi người chủ động thay đổi lối sống, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và khám sức khỏe định kỳ.

💡 Hãy bắt đầu từ những thói quen nhỏ hôm nay để bảo vệ trái tim và mạch máu của bạn!